ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Μου αρέσει να πληρώνω χωρίς μετρητά: Πιστωτικές κάρτες, paypal, τραπεζικές εντολές - τα χρησιμοποιώ όλα με προθυμία. Ισως φταίνε οι καταβολές μου από τα «αναλογικά ’70s»: η συναλλαγή χωρίς παραδοσιακό ταμείο ή η δυνατότητα να πληρώσω ένα λογαριασμό από το κινητό, μου ασκεί μια «ρετρο-φουτουριστική» γοητεία. Επιπλέον, αντιλαμβάνομαι ότι σε μια κοινωνία «γκρίζα» και μια οικονομία «μαύρη», η απουσία χαρτονομισμάτων, «μασουριών» και «φακέλων» από το συναλλακτικό μας οικοσύστημα θα «στρίμωχνε» περισσότερο τους άδικους παρά τους δίκαιους.
Ωστόσο διατηρώ αντανακλαστικά δυσπιστίας στην πρόταση για κατάργηση των χαρτονομισμάτων - όπως τη διατύπωσε (και) ο Κένεθ Ρογκόφ. Ο καθηγητής του Χάρβαρντ και εμβληματικός οικονομολόγος (η διαφιλονικούμενη θεωρία του για την επίδραση του χρέους στην ανάπτυξη απασχόλησε δεκάδες Eurogroup και αποτέλεσε εστιακό σημείο στη συζήτηση περί λιτότητας και βιωσιμότητας του χρέους) λέει πως η ιδέα μπορεί να πετύχει «μ’ έναν σμπάρο δυο τρυγόνια»: ξεκινώντας από τα μεγάλης αξίας, η κατάργηση των χαρτονομισμάτων είναι πιο συμβατή με ένα κόσμο που παρουσιάζει «υψηλή εγκληματικότητα και χαμηλό πληθωρισμό», εξηγεί.
Ως προς την εγκληματικότητα, ο Ρογκόφ αντλεί επιχειρήματα από το γεγονός ότι το λαθρεμπόριο, η φοροδιαφυγή -οι παράνομες δοσοληψίες γενικότερα- εξυπηρετούνται κατά κανόνα από «απρόσωπα» μέσα πληρωμής όπως τα «μεγάλα» χαρτονομίσματα. Κάθε αστυνομική ταινία έχει τουλάχιστον έναν περιφερόμενο χαρτοφύλακα φισκαρισμένο με δεσμίδες. Τα μετρητά χρησιμοποιούνται κατά κανόνα για να αποκρύψουν συναλλαγές. Η αντικατάστασή τους με «εντοπίσιμο» ηλεκτρονικό χρήμα θα εμπόδιζε τα πονηρά σχέδια.
Το άλλο κίνητρο που επικαλείται ο Ρογκόφ για την κατάργηση των τραπεζογραμματίων είναι η ανάγκη αντιμετώπισης του επίμονα χαμηλού πληθωρισμού - και είναι πιο σύνθετο: Ενας τρόπος για να τονώσουν οι κεντρικές τράπεζες την οικονομική δραστηριότητα είναι να επιβάλλουν αρνητικά επιτόκια (ποινή) στα αδιάθετα κεφάλαια των εμπορικών τραπεζών που εποπτεύουν, ώστε να τις αναγκάσουν να τα δανείσουν την πραγματική οικονομία. Σε ένα κόσμο αρνητικών επιτοκίων όμως κανείς δεν θα έχει κίνητρο να καταθέσει τα κεφάλαιά του στην τράπεζα - οι πολίτες θα άρχιζαν να αποθησαυρίζουν χαρτονομίσματα, να τα αποσύρουν από την αγορά. (Στο μπαούλο δεν παράγουν τόκο, αλλά τουλάχιστον ούτε και δαπάνη). Αν δεν είχαν αυτή την επιλογή, η κεντρική τράπεζα θα είχε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην πολιτική της: Καθώς ο καταθέτης θα ήταν εγκλωβισμένος σε αρνητική τοκοφορία, το κίνητρό του θα ήταν να ξοδέψει άμεσα όσο μπορεί - και να τονώσει την οικονομία. Σήμερα οι τράπεζες είναι αιχμάλωτες στην άσκηση νομισματικής πολιτικής - ο Ρογκόφ προτείνει να αιχμαλωτιστούν οι καταθέτες σε λογαριασμούς με αρνητική τοκοφορία. Στις αιτιάσεις περί «βαρβαρότητας», ο Ρογκόφ απαντά πως βαρβαρότητα είναι και ο πληθωρισμός που τρώει αξία από έναν τοκοφόρο λογαριασμό. Δεν έχει άδικο.
Ο Ρογκόφ είναι ακαδημαϊκός, η ανάλυσή του βασίζεται σε επιχειρήματα και υποθέσεις. Μία από αυτές είναι ότι οι κεντρικές τράπεζες γνωρίζουν τι είναι κάθε στιγμή καλό για την οικονομία (και την κοινωνία;) επομένως είναι προς τη σωστή κατεύθυνση οτιδήποτε λύνει τα χέρια τους. Η εποχή μας όμως δεν έχει ενισχύσει την αξιοπιστία των κέντρων εξουσίας, μάλλον την έχει τσαλακώσει. Επιπλέον πόσο συμβατή με την κοινωνική πρόοδο αλλά και την αύξηση του ΑΕΠ είναι η στέρηση της ελευθερίας ενός ατόμου να προχωρήσει σε δαπάνες ανώνυμα, ή το να πληρώσει για να αποταμιεύει; Το υπέρτερο καλό «της ασφάλειας του ευρύτερου συστήματος» θα μπορούσε να δικαιολογήσει μια πορεία προς αυτή την κατεύθυνση. Θα προϋπέθετε όμως οι κεντρικές τράπεζες να έχουν πείσει για την ικανότητά τους, τις προτεραιότητές τους και τη θετική επίδρασή τους στη διανομή του εισοδήματος στον πληθυσμό. Απέχουμε πολύ από αυτό το σημείο.
Η στροφή στο ηλεκτρονικό χρήμα είναι αναπόφευκτη. Οι κεντρικές τράπεζες όμως έχουν δρόμο μπροστά τους πριν διεκδικήσουν το δικαίωμα απεριόριστης εξουσίας στο προϊόν του καθενός. Το σημερινό καθεστώς (αναγκαστικής) αδιαφάνειας στη λειτουργία τους και η πρόσφατη ανεπάρκεια που έδειξαν στον εντοπισμό και τη θεραπεία των συστημικών προβλημάτων, δεν δημιουργεί αυτοπεποίθηση για υπερεξουσίες. Είναι σαν να ζητά ένας μετεξεταστέος μαθητής την άδεια να μη γυρίζει το βράδυ σπίτι. Δεν θα σπεύσεις να του κάνεις το χατίρι…
Ωστόσο διατηρώ αντανακλαστικά δυσπιστίας στην πρόταση για κατάργηση των χαρτονομισμάτων - όπως τη διατύπωσε (και) ο Κένεθ Ρογκόφ. Ο καθηγητής του Χάρβαρντ και εμβληματικός οικονομολόγος (η διαφιλονικούμενη θεωρία του για την επίδραση του χρέους στην ανάπτυξη απασχόλησε δεκάδες Eurogroup και αποτέλεσε εστιακό σημείο στη συζήτηση περί λιτότητας και βιωσιμότητας του χρέους) λέει πως η ιδέα μπορεί να πετύχει «μ’ έναν σμπάρο δυο τρυγόνια»: ξεκινώντας από τα μεγάλης αξίας, η κατάργηση των χαρτονομισμάτων είναι πιο συμβατή με ένα κόσμο που παρουσιάζει «υψηλή εγκληματικότητα και χαμηλό πληθωρισμό», εξηγεί.
Ως προς την εγκληματικότητα, ο Ρογκόφ αντλεί επιχειρήματα από το γεγονός ότι το λαθρεμπόριο, η φοροδιαφυγή -οι παράνομες δοσοληψίες γενικότερα- εξυπηρετούνται κατά κανόνα από «απρόσωπα» μέσα πληρωμής όπως τα «μεγάλα» χαρτονομίσματα. Κάθε αστυνομική ταινία έχει τουλάχιστον έναν περιφερόμενο χαρτοφύλακα φισκαρισμένο με δεσμίδες. Τα μετρητά χρησιμοποιούνται κατά κανόνα για να αποκρύψουν συναλλαγές. Η αντικατάστασή τους με «εντοπίσιμο» ηλεκτρονικό χρήμα θα εμπόδιζε τα πονηρά σχέδια.
Το άλλο κίνητρο που επικαλείται ο Ρογκόφ για την κατάργηση των τραπεζογραμματίων είναι η ανάγκη αντιμετώπισης του επίμονα χαμηλού πληθωρισμού - και είναι πιο σύνθετο: Ενας τρόπος για να τονώσουν οι κεντρικές τράπεζες την οικονομική δραστηριότητα είναι να επιβάλλουν αρνητικά επιτόκια (ποινή) στα αδιάθετα κεφάλαια των εμπορικών τραπεζών που εποπτεύουν, ώστε να τις αναγκάσουν να τα δανείσουν την πραγματική οικονομία. Σε ένα κόσμο αρνητικών επιτοκίων όμως κανείς δεν θα έχει κίνητρο να καταθέσει τα κεφάλαιά του στην τράπεζα - οι πολίτες θα άρχιζαν να αποθησαυρίζουν χαρτονομίσματα, να τα αποσύρουν από την αγορά. (Στο μπαούλο δεν παράγουν τόκο, αλλά τουλάχιστον ούτε και δαπάνη). Αν δεν είχαν αυτή την επιλογή, η κεντρική τράπεζα θα είχε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην πολιτική της: Καθώς ο καταθέτης θα ήταν εγκλωβισμένος σε αρνητική τοκοφορία, το κίνητρό του θα ήταν να ξοδέψει άμεσα όσο μπορεί - και να τονώσει την οικονομία. Σήμερα οι τράπεζες είναι αιχμάλωτες στην άσκηση νομισματικής πολιτικής - ο Ρογκόφ προτείνει να αιχμαλωτιστούν οι καταθέτες σε λογαριασμούς με αρνητική τοκοφορία. Στις αιτιάσεις περί «βαρβαρότητας», ο Ρογκόφ απαντά πως βαρβαρότητα είναι και ο πληθωρισμός που τρώει αξία από έναν τοκοφόρο λογαριασμό. Δεν έχει άδικο.
Ο Ρογκόφ είναι ακαδημαϊκός, η ανάλυσή του βασίζεται σε επιχειρήματα και υποθέσεις. Μία από αυτές είναι ότι οι κεντρικές τράπεζες γνωρίζουν τι είναι κάθε στιγμή καλό για την οικονομία (και την κοινωνία;) επομένως είναι προς τη σωστή κατεύθυνση οτιδήποτε λύνει τα χέρια τους. Η εποχή μας όμως δεν έχει ενισχύσει την αξιοπιστία των κέντρων εξουσίας, μάλλον την έχει τσαλακώσει. Επιπλέον πόσο συμβατή με την κοινωνική πρόοδο αλλά και την αύξηση του ΑΕΠ είναι η στέρηση της ελευθερίας ενός ατόμου να προχωρήσει σε δαπάνες ανώνυμα, ή το να πληρώσει για να αποταμιεύει; Το υπέρτερο καλό «της ασφάλειας του ευρύτερου συστήματος» θα μπορούσε να δικαιολογήσει μια πορεία προς αυτή την κατεύθυνση. Θα προϋπέθετε όμως οι κεντρικές τράπεζες να έχουν πείσει για την ικανότητά τους, τις προτεραιότητές τους και τη θετική επίδρασή τους στη διανομή του εισοδήματος στον πληθυσμό. Απέχουμε πολύ από αυτό το σημείο.
Η στροφή στο ηλεκτρονικό χρήμα είναι αναπόφευκτη. Οι κεντρικές τράπεζες όμως έχουν δρόμο μπροστά τους πριν διεκδικήσουν το δικαίωμα απεριόριστης εξουσίας στο προϊόν του καθενός. Το σημερινό καθεστώς (αναγκαστικής) αδιαφάνειας στη λειτουργία τους και η πρόσφατη ανεπάρκεια που έδειξαν στον εντοπισμό και τη θεραπεία των συστημικών προβλημάτων, δεν δημιουργεί αυτοπεποίθηση για υπερεξουσίες. Είναι σαν να ζητά ένας μετεξεταστέος μαθητής την άδεια να μη γυρίζει το βράδυ σπίτι. Δεν θα σπεύσεις να του κάνεις το χατίρι…
kathimerini.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου